وظیفه شاتون در خودرو

شاتون چیست؟

شاتون یک قطعه بسیار مهم در موتور خودرو است که سر کوچک آن با گژن پین به پیستون و سر بزرگ آن با پیچ و مهره به میل لنگ وصل است. شاتون وظیفه دارد حرکت خطی پیستون را به میل لنگ انتقال دهد تا این حرکت خطی به حرکت دورانی تبدیل شود و میل لنگ شروع به چرخش کند.

در حقیقت شاتون یک اهرم اتصال است که بین پیستون و میل‌لنگ قرار می‌گیرد و ارتباط این دو قطعه را ایجاد می‌کند. به این قطعه، دسته پیستون نیز گفته می‌شود. بسته به طرح شاتون، روی آن مجرای روغن وجود دارد و روانکاری یاتاقان میل‌لنگ از طریق این مجراهای روغنکاری انجام می‌شود.

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، سر بزرگ شاتون که به میل‌لنگ وصل می‌شود، به دو بخش نیم دایره تقسیم شده است. که این دو بخش توسط پیچ و مهره به هم وصل می‌شوند. به نیم دایره‌ دوم که از ساقه آن جدا شده است، کپه متحرک میل‌لنگ یا کپه شاتون نیز گفته می‌شود. علت دو تیکه بودن دایره بزرگ شاتون این است تا قطعه به میل‌لنگ متصل شود.

جنس شاتون

چون بارهای وارده احتراق بر روی این قطعه تحمیل می‌شود، این قطعه باید مقاومت و استحکام زیادی داشته باشد، لذا جنس شاتون از جنس فولاد آهنگری است و با فلز سفید روکش شده است. این قطعه به دو روش آهنگری و ریخته‌گری ساخته می‌شود. در روش آهنگری جنس آن محکم‌تر است؛ در روش ریخته‌گری شاتون سبک‌تر ساخته می‌شود.

وظیفه شاتون چیست؟

وظیفه شاتون تبدیل حرکت خطی پیستون به حرکت دورانی است. حالا شاید بگویید این یعنی چه؟ بگذارید شفاف‌تر کنم، وقتی احتراق در سیلندر صورت می‌گیرد و پیستون در فضای استوانه‌ای بوش سیلندر، شروع به حرکت به بالا و پایین می‌کند، شاتون که توسط گژن پین به پیستون متصل است این حرکت خطی را گرفته و به میل‌لنگ انتقال می‌دهد، به این ترتیب میل‌لنگ شروع به چرخش می‌کند. تسمه تایم که در یک سر میل‌لنگ قرار دارد و باعث اتصال این قطعه با میل بادامک می‌شود، این چرخش و انرژی را به میل بادامک می‌رساند تا میل بادامک نیز شروع به چرخش کند؛ سپس چرخش میل بادامک، سوپاپ‌ها را به حرکت در می‌آورد.

یاتاقان شاتون چیست؟

در هنگام اتصال میل‌لنگ با شاتون، بین این دو قطعه از یک ورقه نازک به شکل نیم دایره استفاده می‌شود که به آن یاتاقان گفته می‌شود. برخی این قطعه را به اسم یاتاقان شاتون می‌شناسند. چون میل‌لنگ و شاتون موتور در برخورد با هم حرکت می‌کنند، باید بدون لقی و اصطکاک به صورت روان بچرخند؛ چرا که اصطکاک بین قطعات فلزی باعث آسیب دیدگی، شکستگی و خوردگی قطعات می‌شود و به مرور عملکرد قطعات که در اینجا شاتون و میل‌لنگ است، پایین آمده و از موتور صدای تق تق شنیده می‌شود و این ممکن است به مرور سلامت موتور خودرو را به خطر بیندازد. اینجاست که یاتاقان‌ها به عنوان تسهیل کننده حرکتی وارد عمل می‌شوند و میل‌لنگ را به‌صورت غلتان در لایه‌ای از روغن نگه می‌دارد و از سایش آن با شاتون جلوگیری می‌کنند.

شاتون زدن چیست؟

هر گونه ایرادی که در عملکرد شاتون به وجود بیایید به اصطلاح به آن شاتون زدن می‌گویند. علت خراب شدن شاتون در بیشتر مواقع برمی‌گردد به کمبود روغن در موتور و یا استفاده از روغن موتور بی کیفیت. اگر شاتون نتواند در محل تماس خود با پیستون و میل‌لنگ به راحتی و بدون اصطکاک عمل کند، دچار فشار اضافی شده و در اثر نیرویی که از طرف میل‌لنگ به آن وارد می‌شود، افزایش حرارت بسیار بالایی را تجربه خواهد کرد. این افزایش حرارت و فشار بالا درنهایت منجر به خم‌شدگی، شکستگی و به طور کلی از کار افتادگی شاتون  می‌شود که به آن شاتون زدن می‌گویند.

روغن در موتور خودرو نقش حیاتی ایفا می‌کند و قطعات متحرک موتور با استفاده از روغن عملکردی روان و درست خواهند داشت. کمبود روغن باعث ایجاد اصطکاک و سایش بین قطعات می‌شود و به مرور بر اثر همین اصطکاک و سایش قطعات آسیب می‌بینند و کارایی خود را از دست می‌دهند. وقتی قطعات متحرک خودرو همچون شاتون، پیستون، میل‌لنگ، یاتاقان در یک فضای خشک و بدون روغن کار کنند، ممکن است ترک، شکسته و یا تاب بردارند و این باعث خواهد شد تا هزینه‌های زیادی را برای موتور خودرو بهمراه داشته باشد.

جمع بندی

در این مقاله به این موضوع پرداختیم که شاتون چیست، چه وظیفه‌ای در موتور خودرو دارد و چنانچه خراب شود چگونه بر عملکرد موتور خودرو اثر می‌گذارد. اگر شما هم تجربه‌ای در باره شاتون زدن و علائم خرابی آن داشتید این زیر برای ما کامنت بگذارید.

برگرفته شده از سایت

دکتر یدکی